Kada prođe određena vremenska distanca, veliki je izazov pisati o nekim istorijskim događajima koji su ostavili dubok trag na naše društvo. A kada su oni još obavijeni kontroverzom, onda se izazov pretvara u pravu književnu poslasticu kojoj retko koji pisac može da odoli. Upravo zato je roman Vera Predraga Petrovića toliko primamljiv za čitaoce, ne samo zbog pitke i uzbudljive priče, životno prikazanih likova i verno prenete atmosfere zastrašujućih meseci koji su posle završetka rata možda i najviše uzdrmali nepripremljeno stanovništvo, već i zbog važnog istorijskog momenta ispričanog kroz vizuru čuvenog epidemiologa i društvenih elemenata koji nas vraćaju u neka prošla vremena u kojoj se nameće gorka istina da je jedna velika i lepa zemlja, iz dana u dan sve snažnija i stabilnija, mogla lako biti trn u oku moćnim silama i učiniti njenu jačinu krhkom poput zametka pupoljka tog teškog proleća 1972. godine.
Radnja romana započinje povratkom 36-godišnjeg trgovca žita Ibrahima Hotija u svoje orahovačko selo Danjane sa hadžiluka. Slavlje koje mu priređuju meštani uzbuđeni mnoštvom poklona iz dalekih arapskih zemalja i ponos što su iznedrili tako mladog hadžiju nekoliko dana kasnije pretvoriće se u najjeziviji obrt koji će celu zemlju protresti iz temelja. Bagdadske muštikle zaražene virusom velikih boginja, koje poklanja svojim najboljim prijateljima, mladom učitelju iz Novog Pazara Latifu i vremešnom zemljoradniku Jusufu, napraviće od njih hodajuće smrti koji će opaku bolest širiti po celoj Jugoslaviji, bilo direktno, bilo preko svojih obolelih kontakata, dovodeći u opasnost živote i zauvek menjajući sudbine. Jedina šansa za obolele, ali i sve ostale je pravovremena reakcija epidemiologa i infektologa Instituta Torlak, koji započinju borbu na prvoj liniji fronta sa poganim neprijateljem rizikujući sve a ponajviše sami sebe.
Prvi deo romana čita se bez daha. Razvitak opake variole opisan je precizno i zastrašujuće, prateći istinite likove koji ne znaju da boluju od smrtonosnog virusa koji ih vodi na put bez povratka. Šireći tako smrt oko sebe, ove žrtvovane duše munjevitom brzinom gube bitku za svoj oporavak. Naturalistički opisi tela obolelih koji se pred očima nemoćnih lekara sagorevaju i tope u uznemirujućem raspadanju uma približavaju se rubu horor elemenata izazivajući strah i užas kod čitalaca.
Gotovo svi oni koji su došli u kontakt sa Hotijem nisu preživeli a po upečatljivosti strašne sudbine posebno se ističu prva žrtva velikih boginja Latif Mumdžić i medicinska sestra Dušica Spasić, njegov, kako joj samo ime kaže, anđeo čuvar do poslednjeg daha na usnama. Ovo dvoje mladih ljudi na pragu života, stradali su u najgorim mukama hemoragične variole, najopasnijeg i najsmrtonosnijeg oblika ove teške i užasavajuće bolesti. Posebno su potresne scene napretka bolesti plemenite bolničarke čiju sudbinu postepeno pečati pisak voza čija sirena stvara „zvučnu poderotinu“ ali i napredak bolesti koja pravi poderotine i u njenom organizmu vodeći je ka jezivoj smrti i poslednjem konačištu u zapečaćenom limenom kovčegu koji se u potaji spušta u jutru pre svitanja.
Drugi deo romana, koji u prvi plan stavlja lekare i njihovu bespoštednu borbu sa variolom, usporava radnju, stavljajući i nju pod kontrolu poput epidemije čije se razbuktavanje postepeno gasi. Kroz njihova herojska dela vodi nas lik čuvenog epidemiologa, u knjizi nazvanog dr Milorad Jovanović, čoveka kroz čije misli i osećanja, opservacije i intuicije, doživljavamo ceo period vanrednog stanja kao da smo i sami bili tamo. Preplićući niti psiholoških elemenata dela oslikanih u njegovim u monolozima izraženim emocijama, uspomenama, strahovima i nesigurnostima pisac ih spaja sa slikom karaktera „heroja variole“, od savesnih i istrajnih koji se troše u borbi za živote ljudi do manipulativnih egocentrika koji gaze preko mrtvih, kojima je i takav trenutak prilika za ličnu borbu u kojoj su jedino važni položaj i moć začinjeni zakulisnim radnjama, ucenama, seksualnim zlostavljanjima, mobinzima i prljavim igrama. U kaljuzi nečasnih i surovo ambicioznih, lik doktora Jovanovića podseća na zrak sunca koji se provlači kroz gustu košutnjačku šumu, noseći veru da na ovom svetu ipak ima više časnih i poštenih ljudi, sanjara koji predosećajem pesničke duše osete treptaj pre drugih ono što se sprema. U tome se posebno ogleda simbolika kosa u jutru koje će doneti loše vesti sa Kosova i bujnost prirode koja se u svojim najopojnijim lepotama polako budi sa prolećem, nadmoćno nehajna prema propadanju nesavršenih ljudskih organizama i okrećući svoj krug podsmešljivo prema čoveku koji je sve bede i agonije napravio sam.
Upravo u skladu s tim se pojavljuje i trilerski sloj romana, povremeno uvođen, ali čvrsto ukomponovan kao okvir priče, bez koga se cela nesreća ne bi ni dogodila. U liku „čoveka sa mnogo imena“, čija pojava od početka do kraja provejava kao duh smrti, sabrana je sva strava koja može da poseje virus zla i seme tragedije, ona ista kojoj ljudski život vredi koliko šaka prašine. Misterija koja ga obmotava prateći zvuk zlokobnog pezejca širom Srbije tek nagoveštava objašnjenje njegovih poteza i obaveštajnu službu za koju radi. Međutim, još zlokobnija je suština njegovog lika jer simbolizuje sve one pretnje koje i danas ugrožavaju život ljudi i cele planete oličen u biološkim ratovima i surovim terorističkim napadima koji vode samo ka katastrofi i paklenim igrama svetskih moćnika.
Ono što je posebno zanimljivo u delu jeste vera koja se probija kroz svest ljudi iako može izgledati da je rigidno zatrpana u komunističkom vremenu. Međutim, kako je i sam roman naslovljen, vera je jedino svetlo kojem se okreću svi koji se boje smrti, bilo zaraženi koji i sami osećaju da su im dani odbrojani, Alahu ili hrišćanskom Bogu – svejedno spasiocu, bilo doktori koji, uprkos svom raciju, zazivaju božju pomoć u danima najvećih neizvesnosti. Možda su baš zato najnezaboravnije scene Vere upravo one u kojoj Latif kao vozač neobičnog autobusa na kome stoji tabla da vozi u Dženet, sakuplja putnike koji sa ovog sveta odlaze u nepojmljivim golgotama tela i uma ka onom drugom, stupajući u njegovo vozilo lišeni svih muka, putujući ka raju žrtvovanih i čistih duša. I baš kao što „vera“ na latinskom znači istina, nekako se nameće jak osećaj da smo zbog ovih žrtvovanih duša dužni da raspršimo tajne i otkrijemo prave istine i pozadinu cele priče o varioli. I ne samo njima, nego i nama samima jer je to jedini način da razvejanim strahovima i snagama pobedimo neke nove sejače variola koje haraju potkupljivim svetom a čije igre galopiraju ka zlu, stradanju, bedi i smrti.
Izvor: spectacletheater.com
jelenadilber 